DƏRS İCMALLARI

TEST TAPŞIRIQLARI

Azərbaycan dili-6

1. Verilmiş cümlələrdə fərqləndirilmiş hansı sözdəki şəkilçi xəbərlik şəkilçisidir?

A) Çox xoşbəxtəm ki, vətənim Azərbaycandır.

B) Onunla söhbətim çox çəkmədi.

C) Atam bizi heç vaxt incitməzdi.

D) Məqsədimiz mənə aydın olmadı.

2.Hansı cümlədə çıxışlıq halda olan söz yoxdur.

A) Axşam növbəsinnən çıxan fəhlələr evə tələsirdilər.

B) Vüqar əşyalarınnan bir neçəsini torbaya yığdı.

C) Qardaşım sərgiyə həyacannan hazırlaşırdı.

D) Duman dağ başınnan yavaş-yavaş kəndə sarı sürünürdü.

3.I və II hökmdən çıxış edərək düzgün sillogizmi müəyyənləşdirin.

I hökm:İsmin bu halının qrammatik şəkilçisi yoxdur və nə? sualına cavab verir.

Iihökm: Bu halda olan söz cümlədə,əsasən,feldən əvvəl işlənir.

A) Adliq hal

B) Qeyri-müəyyən yiyəlik hal

C) Yerlik hal

D) Qeyri-müəyyən təsirlik

4. Balıqçı, iyirmi, biz, aldıq-sözləri üçün ortaq cəhəti müəyyənləşdirin.

A) İsmə aiddir

B) Köməkçi nitq hissəsidir.

C) Sifət, ismə aiddirlər

D) Əsas nitq hissəsidir.

5. “Oğul” sözünə hansı şəkilçiləri əlavə etsək,sözün son hecasındakı sait düşər?

1.-dan 2.-um 3.-a 4.-un(hal) 5.-unuz 6.-da

A) 2 ,5 B) 1, 3 C) 4, 5 D) 5, 6

Sərvət dəyərində rəsm.

Avropanın məşhur sənət mərkəzlərinin birində uşağın biri vitrində cox gözəl bir rəsm gorür. Rəsmin qiyməti olduqca yuksək idi. Uşaq bu rəsmi növbəti ildə böyük qardaşının ad gününə hədiyyə almaq istəyir. Bir iş tapıb qənaətlə kecinərək yığdığı bütün pul ilə mağazaya gedir. Şanslıdır, rəsm əsəri hələ satılmamışdır. Icəri daxil olur, rəsmi bir müddət yaxından izlədikdən sonra rəsmi cəkən sənətkarı tapır : "Böyük qardaşımın ad günü üçün bu rəsmi satın almaq istəyirəm, bütün pulum da bu qədərdir"-deyir. Rəssam bir müddət düşündükdən sonra rəsmi paketləyir və uşağa satır. Uşaq paketini alır və təşəkkür edərək mağazadan cıxır. Rəssamın dostları da mağazada idilər və təəccüblə soruşarlar:"Sən nə etdin, o şəklin dəyəri milyonlar edərdi. Niyə bu qədər aşağı qiymətə satdın?" Rəssam cavab verir: "Bəli, mən bu rəsm əsərinə milyonlar verəcək bir cox insan tapa bilərdim, ancaq bütün sərvətini bu rəsmə verəcək neçə nəfər tapa bilərdim?..."

6. "Vitrin" sözünün leksik mənası...

A) Satilacaq malları nümayiş etdirmək üçün sərgi yeri

B) Rəsm əsırlərinin nümayişi üçün nəzərdə tutulmuş yer

C) Hər hansı mağazanın adı

D) Alıcaların istirahəti üçün ayrılmış yer

7.Mətndəki əsas fikir hansı cümlədə ifadə olunub?

A) Avropanın məşhur sənət mərkəzlərinin birində uşağın biri vitrində cox gözəl bir rəsm gorür.

B) Uşaq bu rəsmi növbəti ildə böyük qardaşının ad gününə hədiyyə almaq istəyir

C) Rəssam cavab verir: "Bəli, mən bu rəsm əsərinə milyonlar verəcək bir cox insan tapa bilərdim, ancaq bütün sərvətini bu rəsmə verəcək neçə nəfər tapa bilərdim?..."

D) Rəssam bir müddət düşündükdən sonra rəsmi paketləyir və uşağa satır.

8. “Sərvət dəyərində rəsm” və “İdman ayyaqabıları”mətni üçün ortaq cəhət hesab edilə bilər.

A) Hər iki mətndəki uşaq obrazı iş qabiliyyətindən məhrudur.

B) Hər iki satıcı rəsm əsəri satır.

C) Hər iki satıcı üçün mənəvi qazanc daha vacibdir.

D) Hər iki mətn təsviri xarakterli mətndir.

9. Mavi rənglə fərqləndirilmiş sözlər üçün ortaq cəhətdir.

A) Hər iki söz milli mənşəlidir.

B) Hər iki sözdə ahəng qanunu eyni şəkildə izlənilir.

C) Hər iki sözdə həm mənsubiyyət ,həm də hal şəkilçisi var.

D) Hər iki sözün yazılışı ilə deyilişi fərqlidir.

10. Çəhrayı rənglə fərqləndirilmiş sözlər ismin hansı halındadır?

A) Adlıq halada

B) Qeyri-müəyyən yiyəlik halda

C) Yönlük halda

D) Qeyri-müəyyən təsirlik halda

Tərtib etdi: Yeganə İsgəndərova

Mövzu: Feli bağlamanın digər nitq hissələrindən fərqləndirilməsi.(VII sinif Azərbaycan dili)

Standart: 2.1.1., 4.1.2., 4.1.4.

Məqsəd:

1. Feli bağlamanı diğər nitq hissələrindən fərqləndirir.

2. Cümlədə omonim şəkilçili sözlərin oxşar və fərqli cəhətlərini göstərir.

2. Cümlədə feli bağlamaları və feli bağlama tərkiblərini tapır.

3. Feli bağlamaların yazılışı ilə bağlı qaydalara əməl edir, durğu işarələrindən yerində istifadə edir.

Dərsin tipi: deduktiv

İş forması: böyük qrupla iş

İş üsulu: əqli hücum

Təchizat: iş vərəqləri, İKT

Dərsin gedişi

Motivasiya: Qara hərflərlə verilmiş sözlərin fərqini tapın.

Gülümsərov oxumamış alimdir.

Dərslərini oxumamış gəzməyə getmə.

Başını üzməmiş, buradan get.

Allah bilib, dəvəyə qanad verməyib.

Səhvini başa düşüb üzr istəmək istədi, amma artıq gec idi.

Ayılanda ətrafında heç kimi görmədi, hamı çıxıb getmişdi.

Günəş kimi müqəddəs

Bir həqiqət deyirəm

Azərbaycan deyəndə!

Uşaqda nə günah, günah belə şeyləri ona deyəndədir.

Göyçayın gülöyşə narından çantam tutunca yığdım.

Yol boyunca ağaclar əkilmişdi.

Bu xəbəri eşidər-eşitməz sənin yanına gəldim.

Kor tutduğunu buraxmaz.

Məktubu dönə-dönə oxudum.

Min Qazaxda köhlən ata,

Yalmanına yata-yata,

At qan - tərə bata-bata

Göy yaylaqlar belinə qalx,

Kəpəz dağdan Göy gölə bax. (S.Vurğun)

Feli bağlamaların hansı mənanı ifadə etdiyini göstərin.

Onlar çörəyi tikə-tikə kəsib yeyirdilər.

Mən indi gələ bilmirəm, imtahanlarımı qurtarıb gələcəyəm.

Kəndlilər alovun çoxaldığını görüb yaman əl-ayağa düşmüşdülər.

Azadlıq hissi insanın qəlbində həvəs oyadaraq yaşayıb-yaratmağa ruhlandırır.

Şahid ifadələri ilə tanış olmamış (tanış olmadan) sizə heç nə deməyəcəyəm.

Rüstəm kişi onun nəzərə çarpan tutqunluğuna əhəmiyyət vermədən birbaşa mətləbə keçdi.

Ağsaqqal sözü dinləmədən heç nə əldə etmək olmaz.

Qaraca qız tökülmüş meyvələri yığarkən gözü qara pişiyə sataşdı.

Həyat səni güldürəndə gülmüsən,

Hünərin var,ağladanda gül görüm. (B.Vahabzadə)

Havanın qaraldığını görüncə ağlamağa başladı.

Özünə gələr-gəlməz başını qaldıraraq gözləri ilə dostunu axtardı.

Mötərizədə verilmiş felləri feli bağlama şəklində yaz.

Şahlar məclisindən kənar ol, kənar,

Pambıq od (görmək) alışıb yanar. (N.Gəncəvi)

Doğrusu, qavaldaş (çalın) mənə elə gəlirdi ki, Qobustan qayalarının üstündə çəkilən şəkillər rəqs edir.

Cahandar ağa başını (qaldırmaq) üfüqə, sonra Kürün o üzündəki meşəyə baxdı.

Bu divarı yaxşı-yaxşı (ağartmaq) heç yerə getməyəcəksən.

Nizami Gəncəvi “Xosrov və Şirin” poemasını (bitirmək) Cahan Pəhləvana göndərdi.

Cümlələri sintaktik və morfoloji təhlil edin. Cümlədə əsas hərəkəti izah edən sözləri seçin.

“SƏHƏR” qrupu

Cavan gələndə itlərə həmişə bir şaqqa ət gətirərdi.

“ARZU” qrupu

Çaparlar qayıdarkən qoca palıd onların sir-sifətindən başa düşdü ki, pis xəbərlə gəliblər.

“GƏLƏCƏK” qrupu

Uşağın ağladığını görüb çox qəzəbləndi.

“DOST” qrupu

O dayanmadan danışırdı.

Qiymətləndirmə: Qrupların fəaliyyəti ulduz işarələri vasitəsilə meyarlar cədvəlinə əsasən qiymətləndirilir:

Qruplar Meyarlar	Səhər	Arzu	Gələcək	Dost
Əməkdaşlıq
Nizam-intizam
Fəallıq
Tapşırığın yerinə yetirilməsi
Xüsusi qiymətləndirmə

Standart: 4.1.4. Sait və samitlərin, mürəkkəb sözlərin yazılış qaydalarına əməl edir.

Mövzu: Mürəkkb isimləər

Məqsəd:

● Mürəkkəb isimlər haqqında qaydaları mənimsəyir;

● Mürəkkəb isimlərin yazılış qaydalarına əməl edir.

İş formaları: kollektiv iş, qruplarla iş, fərdi iş.

İş üsulu: BİBÖ, müzakirə, Auksion.

İnteqrasiya: Təsviri incəsənət, Azərbaycan tarixi.

Resurslar: iş vərəqləri, BİBÖ və qiymətləndirmə cədvəli.

Motivasiya: Şagirdlərə Məhəmməd Peyğəmbərin kəlamı nümayiş etdirilir və soruşulur: Nöqtələrin yerində hansı söz olmalıdır? Şagirdlərdən “mürəkkəb” cavabı alındıqdan sonra onlara ikinci sual verilir. Mürəkkəb bu kəlamda nə bildirir? Təsviri incəsənətlə əlaqə yaradılır. Məlumat verilir ki, bu sahədə mürəkkəbdən istifadə etməklə mükəmməl əsərlər yaradılmışdır. Bəs bu sözün daha hansı mənası var? Biz bu sözə daha harda rast gəlirik? Fikir nitq hissələrinin sadə, düzəltmə və mürəkkəb olmasına yönəldilir. Şagirdlərə bu gün mürəkkəb isimlər barədə məlumat alacaqları bildirilir. Sonra əvvəlcədən hazırlanaraq divardan asılmış BİBÖ cədvəlinin ilk iki xanası onlarla birlikdə doldurulur.

B	İB	Ö
Mürəkkəb isimlər müxtəlif üsullarla yaranır. İki və daha artıq sözün birləşməsindən əmələ gəlir	Mürəkkəb isimlərin tərəfələri necə sözlər ola bilər? Onlardan hansı bitişik, hansı defislə yazılır?

Müəllim tərəfindən mürəkkəb isimlərlə bağlı slayd əyləncəli tapşırıq üzərində izah edilir. Daha sonra motivasiya sualına qayıdılır və şagirdlərdən soruşulur: Uşaqlar biz hansı şəhidləri tanıyırıq? Xocalı cavabı alındıqdan sonra tarixlə əlaqə yaradılır və qan yaddaşımızdan səhifələr vərəqlənir. Sonra dərslik açılır və “Xocalıdan yadigar” mətnindəki mürəkkəb ismin işləndiyi abzas onlarla birlikdə müzakirə edilir. Biz mürəkkəb isimlərin yaranma yolları barədə nəzəri məlumat aldıq. İndi gəlin görək bu abzasda işlənmiş soyqırım sözü hansı üsulla yaranan mürəkkəb isimlərə aid edilə bilər. Bu abzas şagirdlərdən birinə oxudulur. Müzakirə başlanır. Müzakirədən sonra məlum olur ki, bu söz bir sadə və bir düzəltmə sözün birləşməsindən yaranmışdır. Soy + qır + ım. Şagirdlərə Qırım sözünün məram, məqsəd, niyyət mənaları da verməsi xatırladılır. Məs: Qırımını öyrəndim. Məramını öyrəndim.

Tədqiqat sualı: Mürəkkəb isimlərin yazılış qaydaları hansılardır?

Tədqiqatın aparılması: Şagirdlər 5 qrupa bölünür. Onlara müvafiq tapşırıqlar əksini tapan iş vərəqləri paylanılır.

Şuşa

1. Müxtəlifmənalı sözlərin birləşməsindən yaranan 10 mürəkkəb isim yazın